کد مطلب:134030 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:195
بیت المال و حکومت علی
امیرالمؤمنین علیه السلام در دوران حكومت خود نه تنها اجازه نداد تا نزدیكان و خویشان او و با جمعی فرومایه و فرصت طلبان متملق به بهانه ی حمایت از وی و نزدیكی به آن حضرت به حقوق دیگران تجاوز كرده و از اموال عمومی به طور نامشروع بهره بردارند- تا آنجا كه راضی نگردید حتی برای برادر خود عقیل حق بیشتر و امتیازی بر دیگران قائل شود- بلكه تصمیم گرفت ثروتهای فراوانی كه بر خلاف قانون از اموال عمومی جمع آوری شده بود آنها را به بیت المال برگرداند، برای دست یافتن به این هدف در دومین روز خلافت خود چنین فرمود:
«الا انّ كل قطیعةٍ اقطعها عثمان و كل مال أعطاه من مال اللَّه فهو مردود فی بیت المال فان الحق القدیم لا یبطله شیئی و لو وجدته قد تزوج به النساء و ملك بن الاماء لرددته فان فی العدل سعة و من ضاق علیه العدل فالجور علیه اضیق [1] .
یعنی آگاه باشید. هر قطعه زمین از اراضی عمومی مسلمین كه (بدون جهت) آنرا عثمان به دیگران داد و آن اموال و ثروتهائی كه وی (بر خلاف قانون) از بیت المال به دیگران بخشید باید به بیت المال برگردد زیرا حق قدیم را چیزی (حتی خواست خلیفه) باطل نمی گرداند. و اگر بوسیله ی آن اموال زنانی گرفته و یا كنیزانی را هم خریده باشند با این حال آنها را به بیت المال برمی گردانم. زیرا در عدل وسعت و گشایش است و آنكس كه عدل و داد بر او ضیق و ناگوار آید پس جور و ستم بر او ضیق تر و ناگوارتر باشد».
علی علیه السلام شدت مراقبت خود را بر حفظ اموال عمومی و رعایت از بیت المال تا آنجا رساند كه به عمال خود چنین می نویسد:
ادقوا أقلامكم و قار بوا بین سطور كم و احذفوا عن فضولكم و اقصدوا قصد المعانی و إیّاكم والاكثار فان اموال المسلمین لا تحتمل الاضرار [2] .
یعنی نوك قلمها را باریك گردانید و بین خطوط كمتر فاصله قرار دهید و كلمات زائد و غیر لازم را حذف كنید و در هنگام نوشتن سعی نمائید
مقاصد و هدف را بنویسید و بر حذر باشید از آنكه در نوشتن زیاده روی كنید، زیرا اموال مسلمین نباید دچار ضرر (و تلف) شود.
آری علی علیه السلام از یك طرف اموالی را كه بر خلاف قانون و موازین اسلام از بیت المال در اختیار كارگردانان حكومت عثمان و نزدیكان و خویشان وی قرار گرفته بود به بیت المال برمی گرداند و از سوی دیگر خود برای حفظ آن اموال آنچنان دقت و مراقبت می نماید كه به همكاران و عمال خویش می نویسد، در نامه های رسمی خطوط را نزدیك یكدیگر بنویسید و نوك قلمها را باریك نمائید و از نوشتن كلمات زائد اجتناب كنید. تا اموال عمومی و بیت المال (هر چند بسیار كم) دچار ضرر نگردد، این بود قسمت اول از برنامه ی داخلی حكومت امیرالمؤمنین (ع).
«الا انّ كل قطیعةٍ اقطعها عثمان و كل مال أعطاه من مال اللَّه فهو مردود فی بیت المال فان الحق القدیم لا یبطله شیئی و لو وجدته قد تزوج به النساء و ملك بن الاماء لرددته فان فی العدل سعة و من ضاق علیه العدل فالجور علیه اضیق [1] .
یعنی آگاه باشید. هر قطعه زمین از اراضی عمومی مسلمین كه (بدون جهت) آنرا عثمان به دیگران داد و آن اموال و ثروتهائی كه وی (بر خلاف قانون) از بیت المال به دیگران بخشید باید به بیت المال برگردد زیرا حق قدیم را چیزی (حتی خواست خلیفه) باطل نمی گرداند. و اگر بوسیله ی آن اموال زنانی گرفته و یا كنیزانی را هم خریده باشند با این حال آنها را به بیت المال برمی گردانم. زیرا در عدل وسعت و گشایش است و آنكس كه عدل و داد بر او ضیق و ناگوار آید پس جور و ستم بر او ضیق تر و ناگوارتر باشد».
علی علیه السلام شدت مراقبت خود را بر حفظ اموال عمومی و رعایت از بیت المال تا آنجا رساند كه به عمال خود چنین می نویسد:
ادقوا أقلامكم و قار بوا بین سطور كم و احذفوا عن فضولكم و اقصدوا قصد المعانی و إیّاكم والاكثار فان اموال المسلمین لا تحتمل الاضرار [2] .
یعنی نوك قلمها را باریك گردانید و بین خطوط كمتر فاصله قرار دهید و كلمات زائد و غیر لازم را حذف كنید و در هنگام نوشتن سعی نمائید
مقاصد و هدف را بنویسید و بر حذر باشید از آنكه در نوشتن زیاده روی كنید، زیرا اموال مسلمین نباید دچار ضرر (و تلف) شود.
آری علی علیه السلام از یك طرف اموالی را كه بر خلاف قانون و موازین اسلام از بیت المال در اختیار كارگردانان حكومت عثمان و نزدیكان و خویشان وی قرار گرفته بود به بیت المال برمی گرداند و از سوی دیگر خود برای حفظ آن اموال آنچنان دقت و مراقبت می نماید كه به همكاران و عمال خویش می نویسد، در نامه های رسمی خطوط را نزدیك یكدیگر بنویسید و نوك قلمها را باریك نمائید و از نوشتن كلمات زائد اجتناب كنید. تا اموال عمومی و بیت المال (هر چند بسیار كم) دچار ضرر نگردد، این بود قسمت اول از برنامه ی داخلی حكومت امیرالمؤمنین (ع).
[1] شرح نهج البلاغه شيخ محمد عبده جزء اول صفحه ي 42- الغدير ج 8 صفحه ي 287 به نقل از شرح نهج البلاغه ابن ابي الحديد با قدري تفاوت.
[2] خصال مترجم صفحه ي 872 چاپ سوم تهران سال 1377 هجري.